Wychowanie w średniowieczu :)

http://www.dobrypasterz.pl/archiwumwyd.php?w=90&d=art&art=1436 [11.12.2013]

 Wychowanie w średniowieczu    

Podobnie jak w starożytności, tak i w czasach średniowiecza dzieciństwo

było całkowicie zależne od postawy dorosłych. Dzieci odrzucone, dzieci ulicy,

sieroty nie posiadały żadnych praw, traktowane były przedmiotowo. Dzieciństwo

w średniowieczu było traktowane jako czas ułomności, zaś dziecko za

niedoskonałe. Oprócz tego za przewinienia wobec prawa dzieci były więzione

w nieludzkich warunkach razem z dorosłymi przestępcami, przez co ulegały

całkowitej demoralizacji i deprawacji. Dzieci ulicy, podrzutki i sieroty traktowane

były jak zwierzęta, zależnie od dobrej woli i litości człowieka.9

Grupą powszechnie pogardzaną w społeczeństwie średniowiecznym były

dzieci nieślubne. Nazywano je „pokrzywnikiem”, bękartem, „synem nieczystego

łoża”, „dzieciem błędnym”. Osoby takie posiadały bardzo ograniczoną zdolność

prawną, zamknięty dostęp do godności szlacheckiej i urzędów, mogły być

więzione bez procesu i wyroku, nie dziedziczyły majątku po rodzicach (niekiedy

dziedziczyły wyłącznie po matce). Sposobem tak zwanej legitymacji

dzieci nieprawych było według Świętego Tomasza z Akwinu: zalegalizowanie

związku przez rodziców już po urodzeniu dzieci, dyspensa papieska, udzielenie

uprawnienia przez sąd cesarski, przedstawienie syna jako potomka z prawego

łoża w dokumencie potwierdzonym przez trzech świadków.11

Ludzie średniowiecza nie mieli świadomości dzieciństwa jako odrębnego

stadium życia, byli obojętni na specyfikę dziecka i jego potrzeby. Nawet sztuka

ignorowała dzieciństwo. Nieliczne postacie dziecięce przedstawiano jako „pomniejszonych

dorosłych”. Także ubiór dziecka niczym, prócz rozmiaru, nie odróżniał

się od ubioru dorosłej osoby. Dopiero w XVII wieku dzieci (z zamożniejszych

domów) otrzymują stroje inne niż dorośli.

Jednym z przejawów ograniczania swobody dziecka było zawijanie go

w powijaki, nakładanie gorsetów, czy uwiązywanie w krzesełkach. Przez długie

wieki rodzice nie potrafili wczuć się w potrzeby dziecka i ich zrozumieć.

Rodzice darzyli dzieci powierzchownym uczuciem, nie dostrzegali w noworodku,

jak my dzisiaj, przyszłej osoby dorosłej. Wiele dzieci się rodziło, ale

i wiele umierało. Ludzie nie przejmowali się śmiercią dziecka, „bo rychło zastępowało

je kolejne potomstwo. Ze względu na wysoką śmiertelność dzieci13,

rodzice nie przywiązywali się do nich, zanim nie przekroczyły one odpowiedniego

wieku.Na wysoki procent umieralności miały wpływ warunki sanitarne i poziom

wiedzy medycznej, ale zdarzały się też przypadki uduszenia podczas snu

oraz dzieciobójstwo. W celu zabezpieczenia przed uduszeniem umieszczano je

w kołysce. Miała ona formę drewnianej skrzynki lub koszyka. Używano również

wysłanych sianem koszy umieszczonych na stojakach lub kolebek zawieszanych

nad sufitem, które chroniły przed zwierzętami domowymi i pchłami.

W celu poprawy stanu zdrowia dzieci zlecano karmienie dzieci piersią

przez matkę. Takie rady znajdziemy w traktacie O wychowaniu dzieci Pseudo‐

Plutarcha. Jeśli matka sama nie mogła wykarmić dziecka, proponował on wy‐

najęcie mamki. Warto przy tym zaznaczyć, iż wiele kobiet biednych stawało

się mamkami malców z obcych rodzin, głównie z powodów finansowych.

Praktyka oddawania dziecka do mamki była bardzo rozpowszechniona wśród

zamożniejszych rodziców. Nie pozostawało to bez wpływu na śmiertelność

dzieci. U mamek umierało do 75% niemowląt!

Były również rodziny, które nie posiadały potomstwa. Jako przykład pragnienia

posiadania dziecka może posłużyć fragment z Kroniki polskiej Anonima

zwanego Gallem: „Przyszli rodzice chłopca [Bolesława Krzywoustego], nie

mieli mianowicie jeszcze wtedy potomstwa; gorliwie oddawali się postom i modlitwom,

rozdając hojne jałmużny biednym, ażeby Bóg wszechmogący (…) dał

im syna”.Niemal od momentu wyjścia z powijaków dziecko wkraczało w świat

dorosłych, uczestniczyło w ich codziennych pracach, rozrywkach, rozmowach.

Dzieciństwo nie było nawet przeszkodą do zawarcia małżeństwa. Przykładem

mogą tu być zaślubiny pro futuro, szczególnie powszechne wśród zamożniejszych

kast. Były to małżeństwa, w których rodzice kojarzyli z sobą małe dzieci.

Małżeństwa takie przynosiły obu stronom wysokie korzyści majątkowe i pewność

przyjaznych stosunków miedzy dwoma rodami. Przykładem z historii

Polski jest królowa Jadwiga Andegaweńska (1374‐1399). W wieku czterech lat

zaślubiona de futuro z ośmioletnim Wilhelmem Habsburgiem, w wieku lat

jedenastu koronowana na króla Polski, rok później wydana za księcia Władysława

Jagiełłę.

Małżeństwa dzieci nie zdarzały się jednak wyłącznie na dworach królewskich.

Od wczesnego średniowiecza tzw. wiek sprawny (przepisany dla zawarcia

małżeństwa) wynosił 12 lat dla dziewcząt i 15 dla chłopców.17 Dziś dwunastolatka

kończy szkołę podstawową, a piętnasolatek jest świeżo upieczonym

absolwentem gimnazjum.

W dawnej Polsce dziecko nie posiadało pełni praw, było podporządkowane

głównie ojcu i całkowicie od niego zależne. Ojciec decydował o życiu

i wolności dziecka, mógł je sprzedać, zabić, lub zastawić. Dopiero statut wiślicki

z 1374 roku ograniczył prawa ojca. Nie zezwalał na sprzedaż i maltreto‐

wanie dzieci, wprowadzał kary za dzieciobójstwo, pozostawiając prawo karania

dzieci.

Wśród osób, które poddały krytyce ówczesną sytuację dziecka znaleźli się

w średniowiecznej Polsce Ojcowie Kościoła. Przypisywali oni okresowi dzieciństwa

cechy wyróżniające go spośród pozostałych. Ich zadaniem dziecko to

istota niewinna oraz szczera. Ze względu na kruchość i bezradność wymaga

szczególnej troski i opieki. Mistrz Wincenty zwany Kadłubkiem uważał, że

„delikatne dzieciństwo we wszystkim jest bezradne”.Okres dziecięcy kojarzono

także ze swawolą oraz zamiłowaniem do zabawy.

Jeszcze w na początku XVI wieku tylko najmłodsze dzieci (do 3‐4 roku życia) posiadały zabawki dostosowane do ich potrzeb. W średniowieczu tylko

znikoma grupa dzieci używała do zabawy grzechotek, glinianych koników,

kukiełek, zminiaturyzowanych narzędzi i miniaturowych mieczyków, łuków

oraz przedmiotów używanymi przez dorosłych.

Zródło : ,,DZIECKO W KONTEKŚCIE HISTORYCZNYM "  AGNIESZKA SZARKOWSKA